کمبود آب

امیدوارم در این سال جدید در مصرف آب با تدبیر عمل نمائیم و ایران را از بحران کم آبی نجات دهیم.

سال دولت و ملت ، همدلی و همزبانی 

سلام امیدوارم سال94سالی پربرکت برای شما و خانوادتان باشد و بحران کمبود آب هم در کشور ایران درصدش پایین و ریشه کن شود.

بیایید در سال جدید در مصرف آب بیشتر صرفه جویی کنیم و یادمان باشد که همه ماسالی پربرکتی را از خداوند متعال میخواهیم.

از توجه تون متشکرم،سال خوبی داشته باشید.

مسئله آب و بحران کم آبی موضوعی نیست که تنها به امروز و دیروز و امسال و سال بعد محدود شود؛ موضوعی است که حداقل در سال های اخیر بسیار درباره آن خوانده یا شنیده ایم؛ بحرانی که برای مدیریت آن همه ما در آن سهم داریم و باید برای حفظ این سرمایه بکوشیم.

رسانه ها با همه قوا تلاش می کنند که فرهنگ درست استفاده از آب به همراه صرفه جویی حداکثری را به ما یاد بدهند اما آنچه می بینیم این است که ما همچنان با این بحران دست و پنجه نرم می کنیم و احتمال کم آبی یا خدای ناکرده بی آبی یک معضل دور از ذهن نیست. در این یادداشت می خواهیم راه های ساده صرفه جویی در مصرف آب را بگوییم؛ راهکارهایی که نه هزینه اقتصادی دارد و نه وقت زیادی می گیرد. فقط کمی دقت می خواهد و دغدغه.

باید خودمان دست به کار شویم

ماشین های همکار

ماشین های لباسشویی و ظرفشویی ۲ماشینی هستند که در کنار بقیه وسایل در آشپزخانه های ما جا خوش کرده اند و در انجام امور مربوط به منزل به خانم ها کمک می کنند. حتما توجه داشته باشید که این ماشین ها را تا تکمیل شدن ظرفیت، مورد استفاده قرار ندهید. مثلا اگر ماشین لباسشویی ۵کیلو ظرف دارد تا تکمیل شدن ظرفیت، آن را روشن نکنید. با توجه به اینکه ماشین لباسشویی میزان آبی که مصرف می کند براساس ظرفیت کامل آن است، درصورتی که کمتر از ظرفیت مورد نظر در آن لباس ریخته شود، باز به همان اندازه آب مصرف می کند. این موضوع در مورد ماشین های ظرفشویی هم صدق می کند.

فقط یک لیوان آب

ر حال حاضر نیمی از جمعیت جهان در دسترسی به آب سالم با مشکل مواجه هستند و خطر بیماری‌های مرگبار ناشی از آب ناسالم جان 2.5 میلیارد نفر را تهدید می‌کند؛ تهدیدی که شاید از هر سلاح هسته‌ای یا کشتارجمعی برای بشر خطرناک‌تر باشد. گزارش ویژه مشرق علل، ابعاد و پیامدهای کم‌آبی را بررسی کرده است.

گروه گزارش ویژه مشرق - شاید مهمترین چیزی که در مورد آب در سال­‌های تحصیل خود در مدرسه آموخیتم، «چرخه آب» بود. این چرخه برخلاف ظاهر ساده‌­اش، نجات­‌بخش بشر از ابتدا تاکنون بوده است. آب به گونه‌­ای در زمین قرار داده شده است که دوباره به حالت اول برگشته و برای استفاده در دسترس بشر قرار می­‌گیرد. از زمین به آسمان می‌­رود و از آسمان به زمین برمی­‌گردد. آب نابود نمی­‌شود و از کره زمین هم خارج نمی‌شود. اینها یعنی آب تمام نمی­‌شود. حتی اگر در بدن انسان، گیاهان و حیوانات هم وارد شود، از طرق مختلف، خود را به چرخه‌­اش می‌­رساند. پس بشر امروز چه بر سر این نعمت الهی آورده است که خود را با تهدید کم‌­آبی روبرو ساخته؟ نعمتی که عمده بدن ما را تشکیل می‌­دهد، برای تولید محصولات کشاورزی­‌مان حیاتی است، در صنایع از پوشاک گرفته تا رایانه مورد استفاده قرار می‌­گیرد، با چرخه خود آلودگی را از زندگی انسان خارج می­‌کند و محیط زیستی سالم را برای ما و جانداران به ارمغان می‌­آورد، چرا دارد از دست ما می­‌گریزد؟

 

 

کمبود آب در جهان

این روزها “مسأله کم آبی و لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب” به یکی از موضوعات اصلی مورد بحث در روزنامه‌ها، نشریات، رادیو و تلویزیون و سایت‌های خبری کشور تبدیل شده است. سوالی که در این زمینه برای اغلب افراد جامعه پیش می‌آید این است که: “مشکل کم‌آبی در کشور تا چه حد جدی است؟” و “ما به عنوان مصرف‌کنندگان آب چه کاری در این زمینه می‌توانیم انجام بدهیم؟” در این نوشته قصد دارم پاسخی برای این سؤالات ارائه بدهم.

• با توجه به متوسط بارندگی سالانه کشور (۲۴۰ میلیمتر) که کمتر از یک سوم بارندگی سالانه جهانی (۸۶۰ میلیمتر) می‌باشد، ایران جزو کشورهای خشک دنیا طبقه‌بندی شده است (علیزاده، ۱۳۸۲).
• آب تجدیدپذیر به مفهوم حجم آبی است که از طریق فرآیندهای بارش، تبخیر و نفوذ در چرخه آب در گردش بوده و بشر عمده نیازهای آبی خود را از طریق آن تأمین می‌کند. در صورتی که حجم سالانه این آب در یک کشور را بر جمعیت آن تقسیم کنیم، به شاخصی به نام سرانه آب تجدیدپذیر سالانه خواهیم رسید. سرانه آب تجدیدپذیر سالانه در ایران در سال ۱۳۳۵ حدود ۷۰۰۰ مترمکعب بوده است (تجریشی و ابریشمچی، ۱۳۸۳). مطابق آمار و اطلاعات ارائه شده توسط بانک جهانی، این شاخص در ایران در سال ۱۳۶۱ به ۳۰۵۲ مترمکعب و در سال ۱۳۹۰ به ۱۷۰۴ مترمکعب کاهش پیدا کرده است (مشاهده آمار از اینجا). طبق تعاریف پذیرفته شده، کشورهایی که سرانه آب قابل تجدیدپذیر سالانه در آن‌ها کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب باشد، تنش‌های آبی دوره‌ای و کشورهایی که این مقدار برای آن‌ها زیر ۱۰۰۰ مترمکعب باشد، تنش و بحران دائمی آب را تجربه خواهند نمود (فالکنمارک و همکاران، ۱۹۸۹). همچنین مطابق پیش‌بینی انجام شده توسط موسسه بین‌المللی مدیریت آب (شکل ۱)، ایران جزو کشورهایی خواهد بود که در سال ۲۰۲۵ میلادی (۱۴۱۴ هجری شمسی) کمبود آب فیزیکی را تجربه خواهند نمود. این بدان معناست که در این کشورها مقدار تقاضای آب از میزان آب قابل استحصال پیشی خواهد گرفت (موسسه بین‌المللی مدیریت آب، ۲۰۰۰).

علل اصلی کمبود آب در جهان چیست؟

کمبود آب علل متعددی دارد، اما مهمترینِ آنها از این قرار است:

· افزایش جمعیت: شاید اولین کسی که نسبت به خطر افزایش جمعیت در نسبت با منابع اندک هشدار داد، توماس مالتوس در قرن 18 باشد. حتماً می­‌دانید که در 50 سال اخیر، جمعیت جهان به بیش از دو برابر افزایش یافته است. یکی از علل عمده آن را باید در رشد بهداشت عمومی به ویژه کاهش مرگ نوزادان، کودکان و مادران جست. در واقع تولدها زیاد نشده، بلکه مرگ و میر کم شده است. با این حال همه تخم­‌مرغ­‌ها را نمی‌توان در سبد افزایش جمعیت گذاشت، زیرا مثلاً درآمریکا روند کاهش آب شیرین در یک قرن اخیر، دو برابر روند افزایش جمعیت بوده است.

نمودار توزیع مصرف آب در بخش‌های مختلف

کمبود آب، چه سابقه‌­ای در ایران دارد؟

شاید وقتی کوروش پادشاه هخامنشی در مورد ایران دعا کرد که «خداوندا این سرزمین را از دشمن، خشکسالی و دروغ محفوظ بدار» در ذهنش خاطره خشکسالی‌­هایی که دیده یا از پدرانش شنیده بود، مرور می­‌کرد. بنابراین کمبود آب در ایران چیز جدیدی نیست. با این حال ما به آخرین دوره خشکسالی، یعنی خشکسالی در چند دهه اخیر نظر داریم که البته از سال 1386 شدت بیشتری یافته است.

بیش از 50 سال پیش در 1971 میلادی اجلاسی بین‌­المللی در رامسر برگزار شد و طی آن نمایندگان دولت­‌ها کنوانسیونی را با نام «مرداب­‌ها و اهمیت بین­‌المللی آن به ویژه پرندگان زیستگاه» به امضا رساندند. این قرارداد از آن پس به «کنوانسیون رامسر» معروف شد که هدف از آن حفظ مرداب­‌ها به دلیل عملکردهای زیست­‌محیطی حیاتی آن است. این کنوانسیون با 5 سازمان بین­‌المللی به ویژه «سازمان حیات وحش جهان» (WWF) همکاری می­‌کند که هدف عمده آنها مقابله با کم‌­آبی و حفظ گونه­‌های پرندگان است. تا کنون 2000 محل با جایگاه بین‌­المللی شناسایی شده‌­اند. این بدان­ معنا است که از دست‌­رفتن تالاب در یک کشور، در واقع همه کشورهای جهان را در هر جای کره زمین متأثر می­‌سازد. کنوانسیون رامسر دولت­‌های عضو را متعهد می‌­سازد نسبت به این وظیفه بین‌­المللی یعنی حفظ تالاب­‌های خود و گونه­‌های جانوری آن از نابودی و آلودگی، همه تلاش خود را بکار گیرند.

نتایج کمبود آب در ایران چیست؟

· عدم دسترسی مردم به آب: بسیاری از مردم به آب شرب سالم دسترسی ندارند یا باید از تانکرها آب دریافت کنند. رئیس شورای شهر چالوس ادعا می­‌کند 80% از مردم شهر هچیرود به دلیل کاهش شدید آب در چاه‌­ها و قطع آب لوله‌­کشی با بحران روبرو بوده و تانکرها به آنان آب می‌رسانند. این مسأله به بروز نارضایتی­‌هایی منجر شده است. فرشاد جعفری رئیس شورای شهر کلاردشت نیز از کمبود آب آشامیدنی در تابستان به دلیل فرسودگی لوله‌­ها و حضور گردشگران خبر داد و افزود 8 روستا از 19 روستای این منطقه از طریق تانکر، آب دریافت می­‌کنند. مدیر عامل آب و فاضلاب شهرستان رامسر نیز از قطعی آب در شب‌­ها برای مناطقجواهرده، اربه کله، لرسانور و هفت شهیدان خبر داد. مدیرعامل آب استان مازندران علت اصلی این مشکلات را کاهش 30 درصدی بارش و آبدهی رودخانه‌­ها دانست. حمیدرضا جانباز مشاور وزیر نیرو اخیراً اعلام کرده است به بیش از 7 هزار روستا در کشور با تانکر آبرسانی می‌­شود که برخی از آنها 14 سال است با کم‌­آبی دست و پنجه نرم می­‌کنند.

· تخریب

اولین مرحله برای شناخت این پدیده شوم، بررسی مهم­ترین عوامل آن است:

· جغرافیای خشک و وابسته به بارش: گفتیم که زیست‌­بوم خاورمیانه که ما در آن قرار داریم، یکی از ریشه­‌های اصلی خشکسالی است اما در اینجا به یک مشکل خاص یعنی وابستگی ایران به بارشی که دائماً از آن کاسته می­‌شود، برمی­‌خوریم. 85% از وسعت کشور در منطقه فراخشک، خشک و نیمه‌­خشک قرار دارد. به بیان دیگر ایران شامل یک فلات مرکزی خشک است که از نظر تغذیه آبی، کاملاً وابسته به دو رشته‌­کوه البزر و زاگرس است (دو استثنا در این مورد، جلگه مازندران و خوزستان است). رودخانه‌­ها عموماً از این دو رشته­‌کوه سرچشمه می‌­گیرند و ذخایر آبی نیز در فصول گرم، همان برف و یخی است که در ارتفاعات این دو از زمستان سال گذشته باقی مانده است.